Czy składka plantatorska w umowie kontraktacji jest obowiązkowa?

Obowiązujące od 2017 roku przepisy ustawy regulującej przeciwdziałanie nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi zaczynają przynosić wymierne efekty. Rolnicy, którzy zawierali umowy kontraktacji na dostarczonych im przez kontraktującego wzorcach umownych, pozostawali w pozycji słabszej strony. Nie mieli realnej możliwości zwalczania niekorzystnych zapisów umownych. Przedsiębiorstwa kontraktujące wykorzystywały swoją przewagę jako podmioty silniejsze, posiadające zasięg ogólnopolski oraz wykorzystujące swoją, niekiedy monopolistyczną, potęgę na danym obszarze.

Co to jest przewaga kontraktowa?

Zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 Ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwemu wykorzystywaniu przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi przewagą kontraktową jest sytuacja nabywcy względem dostawcy, w której dla dostawcy nie istnieją wystarczające i faktyczne możliwości zbycia produktów rolnych lub spożywczych do innych nabywców oraz występuje znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym na korzyść nabywcy, albo dostawcy względem nabywcy, w której dla nabywcy nie istnieją wystarczające i faktyczne możliwości nabycia produktów rolnych lub spożywczych od innych dostawców oraz występuje znaczna dysproporcja w potencjale ekonomicznym na korzyść dostawcy. Natomiast wykorzystywanie przewagi kontraktowej jest nieuczciwe, jeżeli jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża istotnemu interesowi drugiej strony albo narusza taki interes oraz może polegać polega w szczególności na:

1. nieuzasadnionym rozwiązaniu umowy lub zagrożeniu rozwiązaniem umowy;
2. przyznaniu wyłącznie jednej stronie uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;
3. uzależnianiu zawarcia lub kontynuowania umowy od przyjęcia lub spełnienia przez jedną ze stron innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;
4. nieuzasadnionym wydłużaniu terminów płatności za dostarczone produkty rolne lub spożywcze.

Nie jest to jednak katalog zamknięty a takie praktyki mogą przybierać różne formy.
Z powyższej definicji wynikają dwie zasadnicze przesłanki, których łączne spełnienie oznacza, że w danym przypadku występuje przewaga kontraktowa, są to: przesłanka zamknięcia rynku oraz przesłanka dysproporcjonalności ekonomicznej pomiędzy podmiotami.

Składka plantatorska – nieuczciwa praktyka

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Decyzji nr RBG – 3/2018 z dnia 5 marca 2018 r. , wydanej na gruncie umów kontraktacji warzyw korzennych, uznał za działanie naruszające przewagę kontraktową w obrocie produktami rolnymi i spożywczymi pobieranie składki plantatorskiej na rzecz związków branżowych w umowach kontraktacji, w których plantator nie miał realnej możliwości wyrażenia swojej woli. Jak wskazuje treść uzasadnienia powyższej decyzji „wątpliwości Prezesa UOKiK w zakresie omawianej praktyki budzi nie sam fakt potrąceń na rzecz związku, co zależy od uzgodnień stron umowy, a narzucanie takiego postanowienia odgórnie, co wynika z istoty stosowania wzorca umownego.”

Praktyka, która pozbawiała producentów rolnych możliwości negocjowania zapisu o pobieraniu składki plantatorskiej na rzecz związków branżowych mogła prowadzić do ograniczenia swobody w podjęciu decyzji przez plantatora. W praktyce, producent rolny nie miał bowiem możliwości podjęcia samodzielnej decyzji o przekazaniu części swojego należnego wynagrodzenia na rzecz związków branżowych.

Dobrym obyczajem byłoby pozostawianie swobody w zakresie dysponowania należnym wynagrodzeniem. Nie ulega wątpliwości, że każdy z podmiotów powinien samodzielnie decydować o tym, czy chce należeć do organizacji branżowej oraz opłacać składkę plantatorską. Stosowanie wzorca umownego przez kontraktującego powoduje bowiem, że zawarcie umowy odbywa się w sposób adhezyjny tj. poprzez przystąpienie dostawcy i zgodę na wszystkie postanowienia zawarte we wzorcu umowy. Takie działania powodują natomiast pokrzywdzenie producentów rolnych.

Reasumując, zapisy wzorców umów kontraktacji w zakresie braku możliwości podjęcia swobodnej decyzji o ponoszeniu składki plantatorskiej na rzecz związków branżowych wykorzystują przewagę kontraktową kontraktującego względem producenta rolnego.

Jakie konsekwencję płyną z Decyzji UOKiK?

Kontraktujący posiadający takie zapisy w umowach kontraktacji powinni je usunąć lub zmodyfikować w taki sposób, aby producent rolny miał faktyczną możliwość decydowania o przyjęciu na siebie obowiązku opłacania składki plantatorskiej.

Podziel się tym wpisem!