Czy gospodarstwo rolne przekazane za rentę strukturalną wchodzi w skład majątku wspólnego?

Mąż otrzymał od swoich rodziców gospodarstwo rolne w zamian za rentę strukturalną - na podstawie przepisów w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na uzyskiwanie rent strukturalnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich. Ja nie byłam stroną umowy a ziemia rolna zapisana jest tylko na męża.

Czy w podziale majątku nelży mi się połowa gospodasrtwa rolnego? Czy w podziale majątku mogę zgłosić to gospodarstwo jak cześć majątku wspólnego do podziału? 

Renta strukturalna

W świetle § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na uzyskiwanie rent strukturalnych objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. z 2004 r. Nr 114, poz. 1191 z późn. zm.), renty strukturalne są instrumentem realizującym cele na wielu płaszczyznach – struktur agrarnych, socjalnej, zatrudnienia, ekonomicznej. Jednak podstawowym i priorytetowym celem tej instytucji – tak na gruncie prawa polskiego, jak i wspólnotowego – są przekształcenia strukturalne w rolnictwie, a więc istnienie większych i silniejszych ekonomicznie gospodarstw rolnych. Fakt oddania gospodarstwa w dzierżawę uniemożliwia przejmującemu gospodarstwo realizację zobowiązań z art. 11 rozporządzenia Rady (WE) 1257/1999, gdyż wykonanie tych zobowiązań jest możliwe tylko przy pełnym władztwie nad gruntami. Celem przepisów regulujących renty strukturalne jest doprowadzenie do przekazania gospodarstw rolnych młodszym rolnikom dla poprawy ich rentowności, uzyskanie tym sposobem korzystnych dla całej gospodarki przekształceń strukturalnych w rolnictwie, podniesienie jego efektywności i konkurencyjności, a także zapewnienie ochrony socjalnej rolnikom przekazującym gospodarstwa nowym nabywcom. 

Przekazanie gospodasrtwa rolnego następcy

W polskim systemie prawa ustawodawca przewidział możliwość przekazania gospodarstwa rolnego następcy rolnika w zamian za świadczenia emerytalno-rentowe. 

Kolejne regulacje w tym zakresie zawarte były w przepisach:

1. ustawy z 27.10.1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz.U. Nr 32, poz. 140), której art. 43 ust. 1 stanowił, że gospodarstwo rolne może być przekazane tylko jednemu następcy, a jeżeli następca pozostaje w związku małżeńskim – także obojgu małżonkom;
2. ustawy z 14.12.1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz.U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.), zgodnie z którą gospodarstwo rolne mogło być przekazane, według wyboru rolnika, jednemu lub kilku następcom (art. 50 i 48 ust. 1 powołanej ustawy). Tak jak pod rządami ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin, gospodarstwo rolne mogło zostać przekazane następcy, a jeżeli następca pozostawał w związku małżeńskim – także obojgu małżonkom (art. 49 ust. 1 u.z.e. w brzmieniu obowiązującym do dnia 1.01.1989 r. i art. 50 ust. 1 u.z.e. w brzmieniu obowiązującym od dnia 27.04.1989 r.);
3. ustawy z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2021 r. poz. 266 ze zm.), która w art. 84 stanowi że przez umowę z następcą rolnik będący właścicielem (współwłaścicielem) gospodarstwa rolnego zobowiązuje się przenieść na osobę młodszą od niego co najmniej o 15 lat (następcę) własność (udział we współwłasności) i posiadanie tego gospodarstwa z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, jeżeli następca do tego czasu będzie pracować w tym gospodarstwie. Ponadto umowa z następcą mogła zawierać inne postanowienia, w szczególności dotyczące wzajemnych świadczeń stron przed przeniesieniem i po przeniesieniu przez rolnika własności gospodarstwa rolnego na następcę;
4. ustawy z 26.04.2001 r. o rentach strukturalnych w rolnictwie (Dz.U. z 2018 r. poz. 872 ze zm.), przy czym art. 2 pkt 5 tej ustawy precyzuje, że przekazanie gospodarstwa rolnego to odpłatne lub nieodpłatne przeniesienie własności gruntów wchodzących w skład tego gospodarstwa, w drodze umowy, na rzecz osoby fizycznej lub prawnej albo jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, jak również przejęcie tych gruntów na własność Skarbu Państwa w drodze decyzji Prezesa Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa (obecnie Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, na podstawie art. 55 pkt 2 ustawy z 10.02.2017 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa, Dz.U. poz. 624 ze zm., która weszła w życie 1.09.2017 r.).

Największe znaczenie na tym polu miały dwie pierwsze ustawy, pod rządami których najwięcej gospodarstw rolnych zostało przekazanych na rzecz następców rolników. Jednocześnie na gruncie tych ustaw powstały bogate orzecznictwo oraz piśmiennictwo dotyczące tego, czy gospodarstwo rolne przekazane w trybie powyższych ustaw następcy rolnika pozostającemu w małżeństwie wchodzi w skład jego majątku wspólnego, czy też stanowi składnik jego majątku osobistego. Przez lata funkcjonowały niemalże równolegle dwa poglądy w tym zakresie.

Według ugruntowanego orzecznictwa sądowego  umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego jest cywilnoprawną pozakodeksową umową nazwaną o swoistym charakterze, ściśle określoną co do przedmiotu, podmiotów i formy, której celem nie jest obdarowanie następcy, lecz uzyskanie świadczenia od państwa. Ten charakter nie pozwala na stosowanie do niej, także w drodze analogii, w zakresie, w jakim kolidowałoby to z istotą i celami przekazania gospodarstwa rolnego następcy, przepisów Kodeksu cywilnego oraz Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dotyczących darowizny.

Przekazane na jej podstawie gospodarstwo rolne nie jest więc objęte wyłączeniem z art. 33 pkt 2 k.r.o. i wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków pozostających w ustroju wspólności majątkowej, zgodnie z zawartą w art. 31 § 1 k.r.o. regułą nabywania praw do tego majątku.

Przekazanie gospodarstwa za rentę strukturalną a majątek wspólny 

Decydujące znaczenie dla określenia, czy przekazane następcy gospodarstwo rolne stanowi majątek wspólny małżonków, ma czas nabycia i obowiązujący ich ustrój majątkowy. Jeżeli następca, któremu zostało przekazane gospodarstwo, pozostawał w ustroju wspólności ustawowej, to nabyte w czasie jej trwania gospodarstwo, na podstawie art. 31 § 1 k.r.o., stanowi majątek wspólny małżonków.

Sprawy z zakresu podziału majątku wspólnego są zazwyczaj skomplikowane i długotrwałe. Pomoc doświadczonego adwokata do spraw podziału majątku w Lublinie znacznie przyspieszy ten proces i pozwoli odpowiednio zabezpieczyć Twoje prawa. 

Skontaktuj się z nami! - adw. Justyna Jarentowska - adwokat od spraw cywilnych w Lublinie, podział majątku wspólnego - adwokat@jarentowska.pl, telefon: 785 044 447 

Jeśli skorzystałeś z treści edukacyjnych umoeszczonych na mojej stronie, uprzejmie proszę o wystawienie mi opinii, co zachęca mnie do dalszego dzielenia się z Tobą moją wiedzą  - bezpłatnie. 

Będę Ci wdzięczna za Twoje zaangażowanie!

Kliknij w obrazek z gwiazdkami i wystaw opinię!

Zachęcam do kontaktu - udzielam indywidualnych porad.

Źródła: Kodeks cywilny, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, zob. uchwały SN: z 16.07.1980 r., III CZP 44/80, OSNCP 1981/2–3, poz. 24; z 17.09.1980 r., II UZP 20/80, OSNCP 1981/2–3, poz. 27; z 19.02.1991 r., III CZP 4/91, OSNCP 1991/8–9, poz. 103; z 29.09.1992 r., III CZP 98/92, OSNCP 1993/3, poz. 35; z 25.03.1992 r., III CZP 19/92, OSNCP 1992/9, poz. 163; z 14.10.1992 r., III CZP 125/92, OSNCP 1993/4, poz. 58; z 8.09.1993 r., III CZP 121/93, OSNCP 1994/5, poz. 97; wyroki SN: z 19.11.1996 r., III CKN 9/96, LEX nr 1635225; z 19.02.1997 r., III CKN 9/97, LEX nr  OSNC 2002/6, poz. 79; Ignaczewski Jacek (red.), Komentarz do spraw o podział majątku wspólnego małżonków, zdjkęcie: pixabay.com