Zarząd sukcesyjny przedsiębiorstwem - ochrona firmy po śmierci właściciela

Co sie dzieje z przedsiębiorstwem po śmierci właściciela?

Działalność gospodarcza i osoba ją prowadząca z punktu widzenia prawa spadkowego stanowią jeden podmiot. Wskutek śmierci przedsiębiorcy jego działalność ulega zakończeniu, firma zostaje wykreślona z ewidencji (CEIDG), wygasają NIP i REGON, koncesje, licencje, zezwolenia, a także prawa i obowiązki wynikające decyzji administracyjnych.

Co z majątkiem i długami zmarłego przedsiębiorcy?

Po śmierci przedsiębiorcy wszelkie prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą na jego spadkobierców ustawowych bądź testamentowych. Koniecznym jest przeprowadzenie postępowania spadkowego lub sporządzenie poświadczenia dziedziczenia, aby móc rozdysponować masą spadkową pozostałą po zmarłym. 

Spadkobierca (ustawowy lub testamentowy), który zamierza kontynuować prowadzenie biznesu po zmarłym, musi „założyć” nowe przedsiębiorstwo na podstawie składników, które otrzymał po zmarłym.

Z tych właśnie powodów uchwalenie w dniu 5.07.2018 r. ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw dało spadkobiercom zmarłego przedsiębiorcy potrzebne instrumenty przedłużające funkcjonowanie przedsiębiorstwa do czasu uregulowania kwestii spadkowych. Przepisy te nie miały jednak na celu umożliwienia przekazywania w spadku przedsiębiorstwa jako całości, a tylko utrzymanie fikcji prawnej jego istnienia pomimo śmierci właściciela. Co ważne, ustawa dotyczy wyłącznie przedsiębiorcy, który we własnym imieniu wykonywał działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEiDG.

Ustawa o zarządzie sukcesyjnym jest regulacją całościową i funkcjonującą odrębnie od przepisów o spadkobraniu, stąd nie wprowadziła znaczących zmian w przepisach kodeksowych. Umowa o dział spadku, w którego składzie znajduje się przedsiębiorstwo objęte zarządem sukcesyjnym albo przedsiębiorstwo – właściciel nieruchomości wymaga formy aktu notarialnego. Z kolei jedną z przyczyn częściowego działu spadku przed sądem będzie mógł być fakt, że w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo (art. 1038 § 3 k.c.).

Generalnie natomiast, dział spadku obejmujący przedsiębiorstwo powinien brać pod uwagę potrzebę zapewnienia kontynuacji prowadzonej przy jego wykorzystaniu działalności gospodarczej, chyba że spadkobiercy oraz małżonek spadkodawcy nie osiągnęli porozumienia na tym polu (art. 10381 k.c.).

Jak powołać zarządcę sukcesyjnego przedsiębiorstwa?

Powołanie i odwołanie zarządcy sukcesyjnego za życia przedsiębiorcy nie wymaga udziału notariusza, gdyż zgodnie odpowiednio z art. 9 ust. 2 albo art. 51 ustawy [z 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej] zarówno powołanie, jak i odwołanie zarządcy przez przedsiębiorcę wymagają zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Analogicznie zgoda osoby powołanej do pełnienia tej funkcji oraz rezygnacja zarządcy sukcesyjnego z pełnienia tej funkcji za życia przedsiębiorcy wymagają zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności stosownie do art. 9 ust. 2 i art. 52 ustawy. Nie ma oczywiście przeszkód, aby na życzenie osób zainteresowanych dokumenty te zostały sporządzone w formie kwalifikowanej, na przykład z podpisem notarialnie poświadczonym bądź w formie aktu notarialnego.

Zarząd sukcesyjny zostaje ustanowiony z chwilą:

1) śmierci przedsiębiorcy, w przypadku gdy przedsiębiorca złożył wniosek o wpis do CEIDG zarządcy sukcesyjnego powołanego na podstawie art. 9 ust. 1;

2) dokonania wpisu do CEIDG zarządcy sukcesyjnego 

Kto może być zarządcą sukcesyjnym przedsiębiorstwa? Jakie ma kompetencje?

Na zarządcę sukcesyjnego może być powołana osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Zarząd sukcesyjny obejmuje zobowiązanie do prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku. Zarządca sukcesyjny działa w imieniu własnym, na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku. Zarządca sukcesyjny dokonuje czynności zwykłego zarządu w sprawach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku. Czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu może dokonać za zgodą wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a w przypadku braku takiej zgody - za zezwoleniem sądu.

Kontynuacja działalności przedsiębiorstwa

Ustanowienie zarządu sukcesyjnego pozwala na kontynuację działalności przedsiębiorstwa i realizacje zawartych umow. 

Wygaśnięcie zarządu sukcesyjnego

Zarząd sukcesyjny wygasa z:

1) upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy, jeżeli w tym okresie żaden ze spadkobierców przedsiębiorcy nie przyjął spadku ani zapisobierca windykacyjny nie przyjął zapisu windykacyjnego, którego przedmiotem jest przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie, chyba że zarządca sukcesyjny działa na rzecz małżonka przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku;

2) dniem uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, jeżeli jeden spadkobierca albo zapisobierca windykacyjny nabył przedsiębiorstwo w spadku w całości;

3) dniem nabycia przedsiębiorstwa w spadku w całości przez jedną osobę, o której mowa w art. 3 pkt 3;

4) upływem miesiąca od dnia wykreślenia zarządcy sukcesyjnego z CEIDG, chyba że w tym okresie powołano kolejnego zarządcę sukcesyjnego;

5) dniem ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy;

6) dniem dokonania działu spadku obejmującego przedsiębiorstwo w spadku;

7) upływem dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy.

Sąd z ważnych przyczyn może przed dniem wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego przedłużyć okres zarządu sukcesyjnego na czas nie dłuższy niż pięć lat od dnia śmierci przedsiębiorcy. Jeżeli akt zgonu przedsiębiorcy nie zawiera daty zgonu albo chwila śmierci przedsiębiorcy została oznaczona w postanowieniu stwierdzającym zgon, stosuje się odpowiednio art. 59 ust. 2.

Podsumowanie

Prowadząc jednoosobową działalność gospodarczą warto zadbać o ustanowienie zarządu sukcesyjnego na wypadek śmierci, aby przedsiębiorstwo - najczęściej rodzinne- mogło płynnie fukncjonować i wywiązywać się z zawartych umów, lecz przede wszystkim przynosić zysk. Ochroni to majątek spadkowy przed szkodą wynikłą z braku porozumienia spadkobierców co do działu spadku i prowadzenia spraw zmarłego. 

Kancelaria adwokat Justyny Jarentowskiej w Lublinie pomoże Ci w zapoznaniu się instytucją zarządu sukcesyjnego, przygotuje dokumenty niezbędne do ustanowienia zarządu sukcesyjnego Twojego przedsiębiorstwa oraz będzie wspierała zarządcę w sprawowaniu zarządu sukcesyjnego, jeśli będzie taka potrzeba.