Zwrot dotacji dla młodego rolnika – co z tym zrobić?

„Dyrektor Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wydał w stosunku do mnie decyzję o ustaleniu kwoty nienależnie pobranych płatności finansowanych z programu „Ułatwienie startu młodym rolnikom”. Zobowiązał mnie do zwrotu 100 000 zł wraz z odsetkami. Nie zgadzam się z tą decyzją! Co mogę zrobić, aby nie zwracać udzielonego wsparcia?”

Zgodnie z udostępnionymi przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi danymi, około 9 % rolników, którym przyznano płatności w ramach programu „Ułatwienie startu młodym rolnikom”, powszechnie zwanego „młody rolnik”, nie wywiązuje się z zobowiązań beneficjenta wynikających z przyznanej pomocy i zastosowane zostały wobec nich sankcje.

Zobowiązania beneficjenta

Szczegółowe zobowiązania dotyczące każdego z beneficjentów powinny być wypisane w pouczeniu stanowiącym element decyzji administracyjnej przyznającej pomoc. Zobowiązania można podzielić na trzy grupy.

Pierwsza grupa to zobowiązania, które dotyczą wszystkich beneficjentów, tj.:

1. samodzielne prowadzenie gospodarstwa rolnego, na które przyznano pomoc, przez okres przynajmniej 5 lat od dnia wypłaty pomocy;
2. prowadzenie gospodarstwa zgodnie z określoną w biznesplanie strukturą produkcji rolnej, tj. wynikającą z biznesplanu strukturą zasiewów i obsadą zwierząt w poszczególnych latach, do dnia upływu 5 lat od dnia wypłaty pomocy;
3. osiągnięcie nadwyżki bezpośredniej z działalności rolniczej prowadzonej w gospodarstwie równej co najmniej 4 ESU (Europejska Jednostka Wielkości Ekonomicznej) i nie mniejszej niż wartość nadwyżki bezpośredniej w dniu złożenia wniosku o przyznanie pomocy;
4. wydatkowanie, w okresie 3 lat od dnia wypłaty pomocy, co najmniej 70 % kwoty pomocy, tj. 35 tys. zł, 52,5 tys. zł lub 70 tys. zł na inwestycje określone w biznesplanie;
5. podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników z mocy ustawy i w pełnym zakresie jako rolnik co najmniej do dnia upływu 12 miesięcy od dnia wypłaty pomocy;
6. utrzymanie, do dnia upływu 5 lat od dnia wypłaty pomocy, standardów w zakresie ochrony środowiska, higieny i warunków utrzymania zwierząt;
7. umożliwienie przeprowadzenia przez uprawnione podmioty (krajowe i unijne) kontroli na miejscu lub kontroli dokumentów;
8. przechowywanie dokumentów związanych z przyznaną i wypłaconą pomocą do dnia upływu 5 lat od dnia wypłaty pomocy.

Druga grupa zobowiązań

Kolejną, drugą grupę stanowią zobowiązania, które beneficjenci powinni spełnić przed dniem wydania decyzji w sprawie przyznania pomocy lub przed dniem wypłaty premii, jednak warunkowo mogą je spełnić w określonym terminie po uzyskaniu pomocy. Dlatego dotyczą one tylko tych młodych rolników, którzy nie spełniali ich wcześniej, lecz zobowiązali się do ich spełnienia. Są to następujące zobowiązania:

1. uzupełnienie wykształcenia w ciągu 3 lat od dnia doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy; zobowiązanie to dotyczy tylko tych osób, które składając wniosek o przyznanie pomocy nie posiadały wymaganych kwalifikacji rolniczych i zobowiązały się do uzupełnienia wykształcenia, składając stosowne oświadczenie;
2. uzupełnienie powierzchni gospodarstwa co najmniej do średniej powierzchni gospodarstwa w kraju w ciągu 3 lat od dnia doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy; zobowiązanie dotyczy beneficjentów, którzy uzyskali pomoc począwszy od naboru wniosków przeprowadzonego w 2009 r., pochodzących z województw: lubelskiego, podkarpackiego, małopolskiego, śląskiego, świętokrzyskiego, łódzkiego i mazowieckiego, tj. województw, w których średnia powierzchnia gospodarstwa jest mniejsza niż średnia powierzchnia gospodarstwa w kraju; wnioskodawcy ci
   mogli uzyskać pomoc m. in. pod warunkiem nabycia gospodarstwa o powierzchni równej co najmniej średniej wielkości gospodarstwa w województwie, przy jednoczesnym zobowiązaniu się do powiększenia gospodarstwa co najmniej do średniej powierzchni gospodarstwa w kraju w ciągu 3 lat od dnia doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy;
3. spełnienie w okresie 3 lat od rozpoczęcia prowadzenia działalności rolniczej standardów w zakresie ochrony środowiska, higieny i warunków utrzymania zwierząt oraz ich utrzymanie przez 5 lat od dnia wypłaty pomocy; to zobowiązanie dotyczy beneficjentów, którzy złożyli oświadczenia, że ich gospodarstwa spełnią powyższe standardy w okresie 3 lat od dniarozpoczęcia prowadzenia działalności rolniczej.

Potwierdzenie spełnienia zobowiązań „młodego rolnika”

Realizacja powyższych zobowiązań powinna być potwierdzona poprzez złożenie we właściwym oddziale regionalnym ARiMR odpowiednich dokumentów, w wymaganych przepisami ww. rozporządzenia terminach (najczęściej 60 dni od dnia upływu terminu na spełnienie zobowiązania).

W zależności od rodzaju zobowiązania, obowiązują różne terminy. Beneficjent powinien bezwzględnie przestrzegać tych terminów. Przykładowo, sprawozdanie z realizacji biznesplanu, które należy złożyć w terminie 60 dni od dnia upływu 3 lat od dnia wypłaty pomocy oraz ankieta monitorująca wraz z tabelą zawierającą wskazanie osiągniętej nadwyżki bezpośredniej z działalności rolniczej prowadzonej w gospodarstwie, którą należy złożyć do dnia upływu 5 lat od dnia wypłaty pomocy oraz na każde żądanie Agencji.

Sankcje za niewypełnienie zobowiązań

Sankcje należy rozróżnić w zależności od tego, czy beneficjent nie wypełnił w ogóle jednego lub wielu zobowiązań, czy nie dostarczył do ARiMR wymaganej dokumentacji potwierdzającej wypełnienie zobowiązań czy nieterminowego dostarczenia tej dokumentacji.

Zwrot wypłaconej pomocy w ramach „młodego rolnika” w części lub całości

Wysokość sankcji w postaci całkowitego lub częściowego zwrotu premii została określona w przepisach rozporządzenia wykonawczego.

Całkowity zwrot 100 % wypłaconej premii jest wymagany w przypadku:

• nieprowadzenia lub niesamodzielnego prowadzenia gospodarstwa, niewydatkowania w określonym terminie minimum 70% premii na inwestycje określone w biznesplanie,
• prowadzenia działalności rolniczej niezgodnie z określoną w biznesplanie strukturą produkcji,
• nieosiągnięcia w roku docelowym wielkości ekonomicznej gospodarstwa na poziomie co najmniej 4 ESU, jednak nie mniejszej niż w roku bazowym,
• nieuzupełnienia w wymaganym terminie powierzchni gospodarstwa,
• braku wymaganego okresu
  ubezpieczenia w KRUS,
• nieuzupełnienia w terminie wykształcenia,
• uniemożliwienia przeprowadzenia
  kontroli na miejscu lub kontroli dokumentów
• nieprzechowywania dokumentów związanych z przyznaną pomocą.

Sankcja w postaci zwrotu 25% kwoty wypłaconej premii jest stosowana w przypadku:

• niezachowania do dnia upływu 5 lat od dnia wypłaty pomocy warunku dotyczącego powierzchni
  użytków rolnych w gospodarstwie nie mniejszej niż średnia powierzchnia gospodarstwa w kraju i nie większej niż 300 ha,
• niespełnienia warunku, aby budynki i budowle znajdujące się w gospodarstwie i wykorzystywane do produkcji rolnej, oraz użytki rolne w gospodarstwie wykorzystywane do prowadzenia działalności rolniczej nie stanowiły przedmiotu współwłasności lub współposiadania, z wyjątkiem małżeńskiej wspólności majątkowej, jak również niespełnienia wymogu, aby gospodarstwo małżonka weszło w skład małżeńskiej wspólności majątkowej lub odrębnego majątku
  beneficjenta;
• niezachowania powierzchni gospodarstwa minimum na poziomie średniej powierzchni gospodarstwa w województwie do czasu powiększenia gospodarstwa do średniej powierzchni gospodarstwa w kraju.

Sankcja w wysokości 3 % przysługuje:

• za nieterminowe złożenie dokumentu potwierdzającego spełnienie takich zobowiązań jak:
  ubezpieczenie w KRUS, wydatkowanie co najmniej 70% kwoty premii, uzupełnienie wykształcenia,
  uzupełnienie powierzchni gospodarstwa, jak również za nieterminowe złożenie sprawozdania z
  realizacji biznesplanu lub ankiety monitorującej wymagany jest zwrot w wysokości 3% kwoty
  wypłaconej premii.

W przypadku nieprzedłożenia więcej niż jednego dokumentu potwierdzającego spełnienie danego zobowiązania, sankcje w wysokości 3% kwoty premii sumują się, przy czym w odniesieniu do dokumentów potwierdzających spełnienie tego samego warunku, zwrotowi podlega 3% kwoty pomocy, niezależnie od liczby nieprzedłożonych dokumentów.

Postępowanie administracyjne o ustalenie kwoty nienależnie pobranych płatności „młody rolnik”

ARiMR wszczyna i prowadzi postępowanie administracyjne związane z ustaleniem kwoty nienależnie pobranych płatności (zwrotem pomocy) wzywająć rolnika będącego beneficjentem do czynnego udziału w tym postęowaniu. Rolnik dostając zawiadomienie o wszczęciu wobec niego postępowania administracyjnego w sprawie ustalenia kwoty nienależnie pobranych płatności powinien wykazać się należytą starannością i brać czynny udział w tym postępowaniu.

Postępowanie administracyjne prowadzone jest na podstawie przepisów o postępowaniu w sprawach administracyjnych a rolnika wiążą terminy kodeksowe na wypowiedzenie sie, zapoznanie się z aktami postępowania adminstracyjnego czy złożenie wyjaśnień, zazwyczaj jest to 7 dni.

Wiele spraw, można wyjaśnić jeszcze na etapie postępowania przez Dyrektowem Oddziału Regionalnego ARiMR.

Decyzja o zwrocie przyznanej płatności w ramach „młodego rolnika”

W przypadku, kiedy beneficjent nie brał czynnego udziału w postępowaniu administracyjnym, nie składał wyjaśnień czy dokumentów, a organ uznał, że zachodzą przesłanki, Dyrektor Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa wydaje decyzję administracyjną w sprawie ustalenia kwoty nienależnie pobranych środków finansowych z tytułu ułatwiania startu młodym rolnikom w części lub w całości.

Odwołanie od decyzji o zwrocie płatności w ramach „młodego rolnika”

Od decyzji Dyrektora Oddziału Regionalnego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, stronie przysługuje odwołanie do Prezesa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Odwołanie należy złożyć w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia.

Wraz z odwołaniem można również wnieść o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji administracyjnej. Wstrzymanie wykonania decyzji pozwala na wstrzymanie naliczania odsetek powiększających wspomnianą kwotę.

Skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego

W wyniku odwołania Prezes ARiMR może utrzymać zaskarżoną decyzję w mocy lub ją uchylić.

W przypadku utrzymania niekorzystnej decyzji, stronie przysługuje skarga do właściwego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Skargę tę wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie.

Umorzenie kwoty zwrotu, rozłożenie na raty, odroczenie

W przypadku, kiedy droga odwoławcza okaże się bezskuteczna, pozostaje możliwość złożenia wniosku o umorzenie płatności lub rozłożenie jej na raty. Należy jednak szczegółowo zbadać, czy rolnik zobowiązany do zwrotu spełnia przesłanki umorzenia.

Warto przytoczyć dane udostępnione przez ARiMR, zawarte w Sprawozdaniu z działalności ARiMR za 2019 r., zgodnie z którymi:

„Na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 września 2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu umarzania, odraczania lub rozkładania na raty spłaty należności przypadających agencji płatniczej w ramach wspólnej polityki rolnej (Dz. U., poz. 1687), Agencja zastosowała ulgi w spłacie należności w 2019 r. w postaci:

• umorzenia należności dla 647 spraw w łącznej wysokości należności głównej 1 718,300,00 zł,
• odroczenia lub rozłożenia na raty dla 2 162 spraw w łącznej wysokości należności głównej 15 287,28 00,00 zł.

Na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j.t. Dz.U. z 2019 r., poz. 1145) w 32 sprawach Agencja zawarła ugody dotyczące ratalnej spłaty zadłużenia w łącznej wysokości należności głównej 4 032,28 tys. zł.”

Podsumowanie

W przypadku otrzymania decyzji o zwrocie nienależnie pobranej płatności w ramach programu „młody rolnik” warto zadbać o własny interes i rozważyć odwołanie się od niej. Obszerne orzecznictwo sądów administracyjnych w takich sprawach pokazuje, że w dużej mierze decyzje organów o zwrocie pobranych płaności wydawane są niewłaściwie. Sądy często uchylają zaskarżone decyzje o zwrocie płatności pobranych w ramach programu „Ułatwienie startu młodym rolnikom”.

Oczywiście najlepiej jest podjąć pierwsze kroki już w chwili uzyskania informacji o wszczęciu postępowania administracyjnego i aktywnie uczestniczyć w nim od jego początku.

Podjęcie właściwych i skutecznych działań już od początku pozwala uniknąć zwrotu pobranych kwot lub ograniczyć do części zwrot pobranych płatności.

*****************

Każdy problem prawny powinien być rozpatrywany indywidualnie. Powyższe informacje są jedynie ogólnymi zasadami i zawierają jedynie streszczenie ogólnego zagadnienia.

W celu uzyskania indywidualnej i kompleksowej porady prawnej z zakresupodziału majątku ależy skontaktować się z adwokatem Justyną Jarentowską telefon 785 044 447 lub e-mail: adwokat@jarentowska.pl 

Mam nadzieje, że powyższe informacje okazały się pomocne. Jeśli dalej masz jakieś wątpliwości dotyczące podziału majątku wspólnego zadaj pytanie w komentarzu poniżej. Postaram się Ci pomóc.

Ufam, że odpowiedziałam na Twoje pytania. Jeżeli zainteresował Cię wpiswystaw mi opinię . 

Źródła: zdjęcie: pixabay.com;